Cổ phiếu là gì? Làm sao để đầu tư cổ phiếu cho người mới

Hiện nay, đầu tư vào thị trường chứng khoán, cổ phiếu ngày càng phát triển và được nhiều người biết đến nhờ khả năng sinh lời cao. Thị trường chứng khoán phát triển đa dạng, nhiều sản phẩm thu hút dòng tiền từ các nhà đầu tư. Cổ phiếu là một trong những sản phẩm có sức hấp dẫn nhất trên thị trường. Người chơi cần hiểu cổ phiếu là gì?

Cổ phiếu là gì?

Cổ phiếu là loại chứng khoán, được phát hành dưới dạng chứng chỉ, hoặc bút toán ghi sổ, xác nhận quyền và lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư, khi tham gia vào hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.

Người nắm giữ cổ phiếu trở thành cổ đông và đồng thời là chủ sở hữu của công ty phát hành.

Ngoài ra, cổ phiếu còn là một loại tài sản có thể chuyển nhượng từ người sở hữu này sang người sở hữu khác bằng nhiều hình thức khác nhau như: thừa kế, tặng, thế chấp, cầm cố hoặc thậm chí là mua bán trên các sàn giao dịch chứng khoán. Mệnh giá và giá trị cổ phiếu sẽ được tính bằng tiền trên mỗi cổ, chịu tác động trực tiếp bởi thị trường cũng như hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.

Ví dụ về đầu tư cổ phiếu:

• Nhà đầu tư đang sở hữu 2.000 cổ phiếu với giá trị tại thời điểm phát hành là 50.000 đồng/cổ phiếu. Như vậy giá trị cổ phiếu sẽ là: 2.000 x 50.000 = 100.000.000 đồng.
• Sau đó nếu công ty phát hành hoạt động tốt và có lợi nhuận cao, khả năng mệnh giá cổ phiếu sẽ tăng lên 55.000 đồng/cổ phiếu. Khi đó giá trị bạn sở hữu sẽ là 2.000 x 55.000 = 110.000.000 đồng.

Phân loại cổ phiếu

Hiện nay, các công ty/doanh nghiệp cổ phần thường phát hành cổ phiếu dưới dạng 2 loại như sau:

• Cổ phiếu thường hay cổ phiếu phổ thông (common stock): Cổ phiếu phổ thông dùng để xác định quyền sở hữu của các cổ đông. Người nắm giữ cổ phiếu này sẽ có quyền quản lý và kiểm soát công ty/doanh nghiệp hay tham gia vào các cuộc họp hội đồng quản trị (HĐQT) cũng như bỏ phiếu quyết định vào các vấn đề lớn của công ty/doanh nghiệp. Các cổ đông sở hữu cổ phiếu phổ thông được quyền tự do chuyển nhượng, quyền biểu quyết đối với các quyết định của công ty, đồng thời được hưởng cổ tức theo kết quả kinh doanh và giá trị cổ phiếu đang nắm giữ.
• Cổ phiếu ưu đãi (preferred stock): Người nắm giữ cổ phiếu ưu đãi có thể nhận những ưu đãi về cổ tức và quyền biểu quyết hoặc được hoàn lại phần vốn góp. Các cổ đông nắm giữ cổ phiếu ưu đãi có quyền hạn và trách nhiệm hạn chế về mặt lợi tức cố định, không có quyền bầu cử hay ứng cử. Tuy nhiên, cổ đông sở hữu cổ phiếu ưu đãi sẽ luôn được nhận cổ tức đầu tiên và trong trường hợp công ty bị phá sản thì họ cũng là những người được công ty trả tiền trước sau đó mới đến cổ đông thường.

So sánh chi tiết 2 loại cổ phiếu ở bảng dưới đây:

Hình thức cổ phiếu:

• Cổ phiếu ghi danh: Cổ phiếu có ghi tên người sở hữu ở trên. Tuy nhiên, việc chuyển nhượng loại cổ phiếu này rất phức tạp, cần đăng ký với cơ quan phát hành và được hội đồng quản trị của công ty cho phép.
• Cổ phiếu vô danh: Cổ phiếu không ghi tên người sở hữu ở trên. Lợi thế của cổ phiếu này là mua bán, giao dịch dễ dàng trên sàn chứng khoán.

Xem thêm: Top 10 Công ty Chứng khoán lớn nhất thị trường chứng khoán Việt Nam

Đầu tư cổ phiếu là gì?

Đầu tư cổ phiếu (stock investment) hay đầu tư chứng khoán là quá trình người tham gia sử dụng nguồn vốn của bản thân để mua bán cổ phiếu hoặc chứng khoán của một công ty/doanh nghiệp được niêm yết với hy vọng tạo ra lợi nhuận. Lợi nhuận từ việc đầu tư cổ phiếu đến từ sự chênh lệch giá mua vào và bán ra.

Bên cạnh đó còn có hình thức đầu tư cổ phiếu online, các giao dịch cổ phiếu sẽ được thực hiện trực tuyến thông qua các thiết bị điện tử thông minh như laptop, máy tính bảng hoặc điện thoại.

Vì sao nên đâu tư cổ phiếu?

1. Lợi nhuận cao trong dài hạn

Khi nắm giữ chứng khoán thực chất là bạn đang sở hữu một phần doanh nghiệp. Mức lợi nhuận thu được khi gửi tiết kiệm là cố định và chỉ khoảng 6-7%/năm, tuy nhiên tốc độ tăng trưởng trung bình của các Công ty trên thị trường chứng khoán là 20%/năm.

Việc của bạn là chọn ra những công ty có tiềm năng tăng trưởng cao để mua cổ phiếu của các công ty đó, khi công ty làm ăn có lãi sẽ trả cổ tức cho nhà đầu tư, hoặc khi giá cổ phiếu tăng lên, bạn sẽ thu được lợi nhuận từ chênh lệch giá mua cổ phiếu và giá bán cổ phiếu.

2. Chứng khoán là tài sản thanh khoản cao nhất chỉ sau tiền mặt

Thanh khoản được định nghĩa là khả năng chuyển đổi thành tiền của một tài sản. Khi buôn bán mặt hàng nào đó, bạn chỉ có thể tiêu thụ được hàng khi có nhiều người muốn mua hoặc bán những mặt hàng tương tự. Thị trường chứng khoán là nơi tập trung rất nhiều những người mua và bán các mặt hàng chứng khoán.

Nhu cầu mua cổ phiếu hay bán của bạn sẽ được đáp ứng trong thời gian ngắn bởi những người tham gia thị trường (khớp lệnh giao dịch ngay lập tức), chứng khoán của bạn có thể chuyển thành tiền mặt nhanh chóng.

3. Chứng khoán là kênh đầu tư linh hoạt

Bạn không cần tích lũy nhiều tiền mới có thể bắt đầu đầu tư cổ phiếu như khi đầu tư vào bất động sản, so với một căn nhà 1 tỷ đồng, bạn chỉ cần vài triệu đồng là đã có thể mua bán cổ phiếu trên thị trường.

Bạn cũng không phải chờ vài tháng hay vài năm để khoản tiền của bạn sinh lời như gửi tiết kiệm, thời gian tối thiểu mà nhà đầu tư cần để nắm giữ một cổ phiếu là 2 ngày, khi cổ phiếu đã tăng giá như kỳ vọng, bạn có thể bán bất cứ lúc nào.

Những điều cần biết trước khi đầu tư cổ phiếu

1. Mệnh giá cổ phiếu

Căn cứ theo Khoản 2, Điều 13 của bộ Luật Chứng khoán 2019 đã quy định mệnh giá cổ phiếu, chứng chỉ quỹ khi phát hành và chào bán sẽ là 10.000 đồng. Còn mệnh giá của trái phiếu khi chào bán sẽ là 100.000 đồng hoặc bội số của 100.000 đồng.

Như vậy, các nhà đầu tư khi tham gia mua bán sẽ cần đảm bảo số tiền vốn tối thiểu cần bỏ ra, tùy theo quy định của Sàn Giao dịch Chứng khoán.

2. Nơi mua bán cổ phiếu

Việc mua bán cổ phiếu sẽ được thực hiện hầu hết trên các sàn giao dịch được thành lập hợp pháp. Điều kiện là nhà đầu tư phải sở hữu cho mình tài khoản tại công ty chứng khoán đó.

Ngoài ra, nhà đầu tư có thể mở nhiều tài khoản chứng khoán khác nhau theo nguyên tắc mỗi 1 công ty chỉ mở 1 tài khoản giao dịch.

Hiện nay, việc tạo tài khoản giao dịch chứng khoán khá dễ dàng vì các công ty đều hỗ trợ và hướng dẫn khách hàng mở hoàn toàn miễn phí.

Nhà đầu tư chỉ cần từ đủ 18 trở lên theo đúng quy định về năng lực trách nhiệm dân sự là có thể đáp ứng tham gia giao dịch.

Bạn có thể xem thêm Hướng dẫn đăng ký tài khoản chứng khoán VPS Online miễn phí

3. Thuế, phí khi giao dịch cổ phiếu

Khi bạn đã chọn cho mình hình thức đầu tư cổ phiếu phù hợp, thì tiếp theo bạn cần phải tìm hiểu kỹ các loại thuế, phí cần phải đóng khi giao dịch cổ phiếu.

Cụ thể, các cá nhân có phát sinh thu nhập từ việc mua bán cổ phiếu sẽ phải chịu các loại phí sau:

• Thuế suất: 0,1% trên giá bán chứng khoán/lần đối với mức thu nhập từ việc chuyển nhượng chứng khoán (theo Khoản 10, Điều 1, Nghị định 12/2015/NĐ-CP). Khi đó, công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ hoặc ngân hàng tại nơi cá nhân lưu ký chứng khoán sẽ có trách nhiệm khấu trừ thuế đối với việc chuyển nhượng.
• Phí giao dịch chứng khoán: Mức phí mua bán không được quá 5% giá trị của một giao dịch. Đối với từng sàn giao dịch chứng khoán, mức phí này sẽ được quy định cụ thể khi thực hiện mua bán.

4. Giá tham chiếu, giá trần, giá sàn cổ phiếu là gì?

Giá tham chiếu là mức giá cơ sở để tính giới hạn giá cổ phiếu dao động trong phiên giao dịch. Trong đó, giá tham chiếu ở các sàn giao dịch cổ phiếu sẽ khác nhau:

• Tại sàn HOSE và HNX: Giá tham chiếu là giá tại thời điểm đóng cửa của ngày giao dịch liền kề trước đó.
• Tại sàn Upcom: Giá tham chiếu sẽ được tính bằng mức bình quân gia quyền của giá giao dịch thực hiện theo phương thức khớp lệnh trong ngày giao dịch liền kề trước đó.

Giá trần là mức giá cao nhất mà nhà đầu tư có thể đặt lệnh mua/bán trong ngày giao dịch.

Giá trần = Giá tham chiếu *(100% + biên độ dao động).

Giá sàn là mức giá thấp nhất mà nhà đầu tư có thể đặt lệnh mua/bán trong ngày giao dịch.

Giá sàn = Giá tham chiếu *(100% – biên độ dao động).

5. Lợi tức cổ phiếu là gì?

Lợi tức cổ phiếu là thuật ngữ được nhiều nhà đầu tư quan tâm khi tham gia thị trường. Thực tế, lợi tức cổ phiếu là một phần lợi nhuận được công ty phân phối cho cổ đông, dựa trên số cổ phần nắm giữ và mức lợi nhuận của doanh nghiệp có được sau quá trình hoạt động, kinh doanh.

Với nhà đầu tư, lợi tức là phần lợi nhuận mà nhà đầu tư có được sau thời gian nắm giữ cổ phiếu.

Lợi tức sẽ bao gồm:

Phần cổ tức/ lợi nhuận do hoạt động kinh doanh + giá tăng của cổ phiếu so với thời gian đầu khi mua

6. Đầu tư cổ phiếu hay trái phiếu?

Hai sản phẩm đầu tư này đều được giao dịch công khai trên thị trường chứng khoán và đều phải chịu ảnh hưởng trực tiếp từ biến động của thị trường. Trong đó, cổ phiếu là hình thức đầu tư ngắn hạn với mức lợi nhuận cao, tuy nhiên cũng đi kèm với mức độ rủi ro lớn hơn.

Khác với cổ phiếu, trái phiếu lại có mức lãi suất thấp nhưng ổn định hơn. Vì thế tùy theo nhu cầu và khả năng tài chính, cũng như chấp nhận rủi ro mà bạn có thể chọn cho mình hình thức đầu tư phù hợp.

7. Xử phạt khi gian lận trong giao dịch chứng khoán

Trong trường hợp phát hiện có gian lận khi tham gia giao dịch chứng khoán sẽ phải chịu mức phạt tiền tối đa là 10 lần khoản thu trái pháp luật hoặc mức phạt lên đến 3 tỷ đồng nếu không có khoản thu trái pháp luật từ hành vi vi phạm. Cụ thể:

“Trực tiếp hoặc gián tiếp thực hiện hành vi gian lận, lừa đảo, làm giả tài liệu, tạo dựng thông tin sai sự thật hoặc công bố thông tin sai lệch hoặc che giấu thông tin hoặc bỏ sót thông tin cần thiết gây hiểu nhầm nghiêm trọng làm ảnh hưởng đến hoạt động chào bán, niêm yết, giao dịch, kinh doanh, đầu tư chứng khoán, cung cấp dịch vụ về chứng khoán.

Sử dụng thông tin nội bộ để mua, bán chứng khoán cho chính mình hoặc cho người khác; tiết lộ, cung cấp”. (Theo Điều 12, Luật Chứng khoán 2019)

Các yếu tố ảnh hướng đến giá cổ phiếu

Giá cổ phiếu có nhiều biến động, chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố. Người chơi cần tìm hiểu, nắm bắt quy luật của các yếu tố tác động để quyết định mua – bán cổ phiếu tại thời điểm phù hợp. Giá cổ phiếu chịu ảnh hưởng của các yếu tố sau:

• Tình hình kinh tế thị trường: Yếu tố ảnh hưởng lớn đến giá cổ phiếu. Nền kinh tế tăng trưởng tốt, trạng thái khỏe mạnh sẽ kéo theo mức giá của các loại cổ phiếu phát triển, tăng trưởng. Một nền kinh tế tốt tạo điều kiện cho các doanh nghiệp hoạt động thu được nhiều lợi nhuận, doanh thu, mang đến lợi nhuận cổ phiếu của nhà đầu tư tăng.
• Quy luật cung – cầu: Đây là quy luật cơ bản tạo nên giá trị hàng hóa mà ở đây là cổ phiếu. Nhu cầu mua cổ phiếu tăng, dòng tiền đổ vào thị trường tăng đồng thời kích thích thị trường phát triển. Số lượng cổ phiếu phát hành không đủ sẽ khiến giá tăng theo quy luật cung cầu.
• Hiệu suất ngành: Mỗi giai đoạn, thị trường sẽ có một vài nhóm ngành phát triển và giá cổ phiếu của nhóm ngành này sẽ dẫn dắt thị trường.
• Doanh thu của doanh nghiệp: Đây là yếu tố tất yếu ảnh hưởng đến giá cổ phiếu. Doanh nghiệp hoạt động tốt, tạo ra doanh thu, lợi nhuận sẽ cho thấy tiềm năng phát triển, thu hút tiền của các nhà đầu tư, giá cổ phiếu vì thế cũng tăng mạnh.
• Chính sách cổ tức: Một yếu tố đến từ doanh nghiệp ảnh hưởng đến giá cổ phiếu, thu hút sự quan tâm của các nhà đầu tư. Công ty có chính sách chia cổ tức hấp dẫn sẽ thu hút các nhà đầu tư mua và giữ lại cổ phiếu của doanh nghiệp ở lại.
• Tâm lý nhà đầu tư: Yếu tố ảnh hưởng quan trọng đến giá cổ phiếu, nhưng nó sẽ không ảnh hưởng rõ ràng đến giá cổ phiếu trên thị trường. Bởi sẽ có những nhà đầu tư thấy doanh nghiệp làm ăn thua lỗ bán cổ phiếu ra, nhưng cũng có nhiều nhà đầu tư nắm bắt cơ hội mua vào.

Kết luận

Như vậy với các thông tin trên, bạn đã có thể hiểu được khái niệm cổ phiếu là gì và các lưu ý trước khi tiến hành đầu tư. Tuy nhiên đối với các nhà đầu tư mới, ít kinh nghiệm về việc chọn lựa loại cổ phiếu phù hợp hoặc không có nhiều thời gian để nghiên cứu và phân tích mỗi ngày

Đầu tư cổ phiếu mang đến nhiều cơ hội cho người chơi tham gia thị trường. Bên cạnh đó là nhiều rủi ro ảnh hưởng đến giá cổ phiếu, tác động ngắn hạn và dài hạn.

Bạn muốn kiếm tiền từ đầu tư cổ phiếu, cần nghiêm túc tìm hiểu thị trường, nắm rõ nguyên tắc, lựa chọn thời điểm và loại cổ phiếu để đầu tư thực sự hiệu quả.